Тіктөртбұрыш
Тіктөртбұрыш – барлық бұрыштары түзу болатын төртбұрыш.
Тіктөртбұрыштың қасиеттері:
- 4 қабырғасы бар
- Қарама-қарсы қабырғалары тең
- 2 қабырғасы ұзын, 2 қабырғасы қысқа болуы мүмкін
📐 Тіктөртбұрыштың ауданы қалай табылады?
Формуласы: S = a × b
Мұндағы:
S - тіктөртбұрыштың ауданы
а - тіктөртбұрыштың ұзындығы
b - тіктөртбұрыштың ені
Мысал: Ұзындығы 5 см, ені 3 см болса: S = 5 × 3 = 15 см²
📐 Тіктөртбұрыштың периметрі қалай табылады?
Формулалар:
P = a + b + a + b
P = (a + b) × 2
P = 2 × a + 2 × b
Мұндағы:
P - тіктөртбұрыштың периметрі
а - тіктөртбұрыштың ұзындығы
b - тіктөртбұрыштың ені
Мысал: Ұзындығы 6 см, ені 4 см болса: P = (6 + 4) × 2 = 20 см
Тапсырмалар
✏️ 1-ТАПСЫРМА
Тіктөртбұрыштың ауданы 15 см² болса, суретке қарап тіктөртбұрыштың енін тап.
Жауабы: 3 см (15 ÷ 5 = 3 см)
✏️ 2-ТАПСЫРМА
Жалпы тіктөртбұрыштың ауданын тап.
Жауабы: 175 см²
✏️ 3-ТАПСЫРМА
Кестені толтырыңыз:
| Ұзындығы (a) | Ені (b) | Периметр (P) | Аудан (S) |
|---|---|---|---|
| 4 см | 2 см | ? | ? |
| 5 см | ? | ? | 30 см² |
| ? | 11 см | ? | 66 см² |
| 12 см | ? | ? | 84 см² |
| Ұзындығы (a) | Ені (b) | Периметр (P) | Аудан (S) |
|---|---|---|---|
| 4 см | 2 см | 12 см | 8 см² |
| 5 см | 6 см | 22 см | 30 см² |
| 6 см | 11 см | 34 см | 66 см² |
| 12 см | 7 см | 38 см | 84 см² |
✏️ 4-ТАПСЫРМА
Өзің үйде немесе мектепте көрген бір затты ата (мысалы: кітап, терезе). Ол тіктөртбұрыш па? Оның шамамен ұзындығы мен енін жазып, ауданын есепте.
Мысал жауап: Кітап - иә, тіктөртбұрыш. Ұзындығы 20 см, ені 15 см. Ауданы: 20 × 15 = 300 см²
✏️ 5-ТАПСЫРМА
Мұғалім төрт түрлі тіктөртбұрыш сызды. Олардың ұзындықтары: 15 см, 10 см, 12 см, 19 см. Ал ені 3 см. Қай тіктөртбұрыштың ауданы ең үлкен? Аудандарын есептеп, салыстыр.
Жауабы: Ең үлкен аудан 57 см² (19 × 3 = 57 см²)
Тақырып бойынша қорытынды
1. Тіктөртбұрыштың ұзындығы – 10 см, ені – 4 см. Ауданы нешеге тең?
2. Периметрді қалай есептейміз?
3. Ұзындығы – 7 см, ені – 3 см. Периметрі нешеге тең?
4. Қай тұжырым дұрыс?
5. Қайсысы тіктөртбұрыштың периметрі бола алмайды?