Шеңбер
Шеңбер — геометриялық фигура, оның барлық нүктелері орталықтан бірдей қашықтықта орналасады. Шеңбердің өзі тек сызық болып табылады, ол жалпақ жазықтықтағы қисық сызық.
Негізгі қасиеттері:
- Орталық: Шеңбердің дәл ортасында орналасқан нүкте.
- Радиус: Орталықтан шеңбердің кез келген нүктесіне дейінгі қашықтық.
- Диаметр: Шеңбердің орталығын кесіп өтетін, шеңбердің екі нүктесін қосатын түзу сызық.
Мысал: Егер сіз тек қана шеңбердің шекарасын сызып көрсетсеңіз, онда ол — шеңбер.
Дөңгелек
Дөңгелек — шеңбер мен оның ішкі бөлігінен тұратын геометриялық фигура. Яғни, дөңгелек шеңбердің өзі және оның ішіндегі барлық нүктелерді қамтиды.
Негізгі қасиеттері:
- Шеңбердің ішкі бөлігін қамтиды.
- Диаметрі және радиусы дөңгелектің шеңберіне де қатысты.
- Дөңгелек тек шеңбердің шекарасымен ғана шектелмейді, ол ішкі аумақты да қамтиды.
Мысал: Егер сізге шеңберді бояу керек болса, онда ол — дөңгелек.
Тапсырмалар
✏️ 1-ТАПСЫРМА
Шеңбердің радиусы 5 см. Осы шеңбердің диаметрін табыңыз.
Шешімі: Диаметр = 2 × Радиус = 2 × 5 = 10 см
Жауабы: Диаметрі 10 см.
✏️ 2-ТАПСЫРМА
Бірінші шеңбердің радиусы – 4 см, ал екінші шеңбердің диаметрі – 10 см. Қай шеңбер үлкен?
Жауабы:
1-шеңбердің диаметрі: 4 × 2 = 8 см
2-шеңбердің диаметрі: 10 см
Екінші шеңбер үлкен.
✏️ 3-ТАПСЫРМА
Дөңгелектің диаметрі 12 см. Дөңгелектің радиусын табыңыз.
Шешімі: Радиус = 12 ÷ 2 = 6 см
Жауабы: Радиусы 6 см.
✏️ 4-ТАПСЫРМА
Қайсысы шеңбер, қайсысы дөңгелек екенін анықта:
- а) Тек сыртқы сызығы бар пішін — Шеңбер
- ә) Толтырылған, боялған, ішкі бөлігімен берілген пішін — Дөңгелек
✏️ 5-ТАПСЫРМА
Саябақта 5 шеңбер пішінді орындық бар. Әр шеңбердің диаметрі 2 метр. Барлық шеңберлерді қатар қойса, ұзындығы қанша болады?
Жауабы: 5 × 2 = 10 м
Тақырып бойынша қорытынды
1. Шеңбердің ортасы мен шетін қосатын кесінді қалай аталады?
2. Шеңбер дегеніміз не?
3. Шеңберге ұқсайтын затты таңда:
4. Дөңгелек пен шеңбердің айырмашылығы қандай?
5. Егер дөңгелектің радиусы 4 см болса, оның диаметрі неше см?